مدرسه حرفه ای ایران-آلمان
ساختمان هنرستان صنعتی تهران که در بهار سال1286 به نام مدرسه دولتی ایران و آلمان در زمینی به مساحت هشت هزار متر مربع در شمال غربی میدان مشق تاسیس شد. تاریخ بنا 1907 و نام مهندس آلمانی اتوشولتس و استاد عبدالله معمار ایرانی بر روی سنگی حک و کنار پله ورودی اتاق مدیر مدرسه نصب شده است. ضمنا گستاو پیترز معلم با تجربه آلمانی سرپرستی ساخت بنا و مدیریت مدرسه را عهده دار شد.
در آغاز مدرسه با 40 نفر شاگرد فعالیت خود را آغاز کرد که کوچکترین آنها 8 ساله و بزرگترین آنها 18 ساله بود. زمین این مدرسه از سوی دولت اهدا شد و با بودجه 8 هزار تومان که 5 هزار تومان سهم دولت ایران و 3 هزار تومان سهم دولت آلمان بود، مدرسه ایران و آلمان تاسیس شد.
در سال 1295 هجری خورشیدی مقارن با جنگ جهانی اول در اثر فشارهای دولتین استعماری و اشغالگر روس و انگلیس،اعتبار دولتی قطع و مدرسه تعطیل شد. پس از کودتای سوم اسفند 1299 و ایجاد تغییرات بنیادی در همه امور کشور، در جلسه مورخ 16 فروردین 1300 ، اضافه پرداختی به مبلغ یکهزار تومان برای ترمیم و بازسازی مدرسه تصویب شد. مشروط بر آنکه در مدرسه به تعلیمات فنی و حرفه ای پرداخته شود. لذا در مجلس شورای ملی لایحه استخدام سه نفر متخصص آلمانی برای تدریس و مدیریت مدرسه تصویبب و ابلاغ شد.
در تاریخ 13 بهمن 1303 مدرسه صنعتی تهران با هدف ارائه تعلیمات فنی وحرفه ای و تربیت تکنسین در مقطع متوسه با حضور جمعی از رجال فرهنگی توسط مشاورالدوله حکمت وزیر معارف وقت افتتاح و در روزنامه نیمه رسمی ایران برای پذیرش هنرجو در رشته های فلزکاری و آهنگری، نجاری و درودگری، رنگرزی و نساجی برای نخستین بار عنوان هنرجو به محصلین مدرسه صنعتی اطلاق شد. دکتر ولفانگ اشترونگ اولین رئیس مدرسه صنعتی و دبیر درس شیمی و آزمایشگاه به همراه آقایان مایر و هیس برای تدریس دروس فنی و تعلیمات کارگاهی اشتغال داشتند. برنامه تفصیلی و تعلیمات عمومی و تخصصی مدرسه مطابق با سیستم تحصیلی مدارس فنی و عالی آلمان و لحاظ موقعیت فرهنگی و اجتماعی و اعتقادی مردم ایران، زیر نظر دکتر اشترونگ که استادی آگاه و مدیری مطلع و صاحب نظر بود، تدوین و شخصا بر اجرای صحیح آن نظارت داشت. معاونت مدرسه در سالهای اولیه با شادروان عبدالحسین میکده و نظامت و مترجمی کارشناسان آلمانی را نیز علی اصغرخان صبا عهده دار بودند. تدریس ماشین سازی و اجزاء ماشین با دکتر فریدرشتن و آموزش کارگاهی رشته های مکانیک و ماشین سازی، آهنگری و تدریس دروس فنی با تئودر هنل و والتر متیما بوده است. آقای رابه ویلیهم مایر نیز عهده دار همین مسئولیت ها در رشته های نجاری و درودگری بود. بخش از دروس فیزیک و مکانیک را دکتر تقی آرائی عهده دار بود. ایشان بعهدها در سمت مدیر دروس مدرسه و هنرسرای عالی و سپس مدیرات هنرسرای عالی اشتغال داشت. هنرسرای عالی شعبه آموزش عالی هنرستان صنعتی بود که یکسال پس از فارغ التحصیلی اولین هنرجویان برای ادامه تحصیل ایشان در ساختمان مجاور هنرسان تاسیس شد. تدریس درس شیمی و آزمایشگاه برای مدتی با آقای دکتر خلیل ملکی ود. همچنین تدریس ادبیات فارسی را سه نفر از مشاهیر و مفاخر ادب ایران، شادروان نظام وفا، نیما یوشیج و بزرگ علوی عهده دار بودند. ضمنا بزرگ علوی به عنوان مترجم زبان آلمانی در مدرسه و هنرسرای عالی خدمت می کرد. سرپرستی امور ورزشی و تربیت بدنی با ورزشکار سرشناس و معروف کشور میرزا مهدی خان ورزنده بود. در اردیبهشت 1305 خورشیدی وسایل فنی و آزمایشگاهی و ماشین آلات کارگاهی که همه هدیه دولت آلمان به هنرستان های ایران بود و قانون معافیت از تادیه حقوق گمرکی آن نیز در تاریخ 1303/11/7 در مجلس شورای ملی تصویب شده بود وارد و نصب شد.
تونایی و کارآمدی فارغ التحصیلان هنرسرای عالی و هنرستان صنعتی تهران و شیراز در نصب، راه اندازی و پیشرفت و بهره دهی و پروژه های گوناگون، دو کشور استعمارگر روس و انگلیس را به واکنش واداشت و به یکباره با اعلام خبر کشف یک شبکه جاسوسی کمونیستی در مدرسه صنعتی و هنرسرای عالی توسط سرپاس مختاری و رئیس شهربانی تهران و دستگیری 53 نفر از اساتید و معلمین مدرسه از سرکلاس های درس و الصاق برچسب الحاد و تکفیر، این مدرسه و موارد مشابه در شیراز و تبریز را تعطیل و به کارگاه های ورشکسته آهنگری و نجاری تبدیل کرد. پس از پایان جنگ جهانی دوم دولت های روس و انگلیس رسما در شهریور 1320 از دولت ایران تقاضای دستگیری و اخراج کارشناسان آلمانی را کردند.
بین سالهای 1320 تا 1328 نابسامانی ها و بی برنامگی های ناشی از تغییر 20 کابینه و واگذاری مسئولیت وزارت پیشه و هنر که به جای وزارت صناعت و معادن عهده دار اداره هنرستان های کشور شده بود به 18 وزیر طی هشت سال، از مدارس فنی و حرفه ای ویرانه هایی ساخته بود که درآن به آموزش کفاشی، پینه دوزی، رفوگری و جوراب بافی پرداخته می شد.
آرامش نسبی سالهای 1333 و بعد از آن فرصت مناسبی دست داد تا شادروان مهندس حبیب نفیسی که خود از تحصیل کرده های مدرسه صنعتی و هنرسرای عالی بود به تجدید حیات سازمان های متولی تعلیمات فنی و حرفه ای بپردازد و ضمن احیاء نوسازی و تاسیس ده ها هنرستان در سطح کشور، موفق به بنیانگذاری دانشگاه پلی تکنیک، دانشسرای عالی، هنرسرای عالی (انستیتو تکنولوژی، دانشگاه علم و صنعت فعلی) و دانشگاه صنعتی امیر کبیر و بسیاری دیگر از این قبیل شود. در این زمان مهندس نفیسی معاون فنی وزارت فرهنگ را عهده دار بود.
در سال 1335 به استناد قرارداد همکاری های فرهنگی ایران و آلمان، به منظور توسعه و تجهیز هنرستان های صنعتی تهران و تبریز، تعدادی کارشناس آلمانی وارد تهران شدند. تعداد بسیاری کتاب و جزوه و جداول فنی به زبان های فارسی و آلمانی چاپ و به هنرستان اهداء شد. همچنین کارگاه ها ترمیم و به ماشین آلات جدید و ابزار مرغوب و نو مجهز شدند و برای تشویق هنرجویان مستعد و فارغ التحصیل رتبه اول هر رشته، بورس تحصیلی و تکمیلی درنظر گرفته شد. به موجب قرارداد سال 1338 دولت آلمان متعهد گردید تا به مرور هنرآموزان ایرانی جانشین پرسنل آلمانی شوند.
در سال 1344 تعداد هشتصد نفر هنرجو در سنین 15 تا 21 سال تحت آموزش یازده نفر مربی آلمانی و دیگر پرسنل ایرانی در پنج رشته فلزکاری، برق، مکانیک اتومبیل، درودگری و ساختمان اشتغال به تحصیل داشتند. تربیت هنرجویان مستعد و علاقمند به تدریس دروس فنی در هنرستان موجب شد تا به سرعت مربیان ایرانی در کنار معلم های آلمانی به تدریس مشغول شوند. مدت تحصیل در هر یک از این دوره ها سه سال بود که طی آن به آموزش دروس تئوری و عملی در کارگاه ها پرداخته و پس از پایان تحصیلات و موفقیت در آزمون به دریافت دیپلم فنی با ارزش تکنسین درجه یک نائل می شدند. به تعدادی از برگزیدگان بورس ادامه تحصیل در مدارس مهندسی آلمان تفویض و عده ای نیز برای طی دو سال کارآموزی و تکمیل مهارت روانه کارخانه های آلمان می شدند. این عده همچنین تعلیمات لازم را در زمینه استادکاری و هرآموزی فرا می گرفتند تا پس از پایان دوره و بازگشت به ایران به آموزش در هنرستان های صنعتی بپردازند.
پس از انقلاب اسلامی و حادثه تروریستی هفتم تیر 1360، نام این هنرستان به “هنرستان فنی شهید بهشتی” تغییر یافت. در سال 1381 با شروع مدیریت مهندس محمد لطفی نیا روند بازسازی هنرسان آغاز و محیط های آموزشی شامل کلاس ها، راهروها و سالن طبقات که به منظور سالن امتحانات نیز مورد استفاده قرار می گرفت، مورد بازسازی فیزیکی و تاسیساتی،رنگ آمیزی و تجهیز قرار گرفته و آماده بهره برداری هنرجویان شد.
به نقل از نشریه مهرنامه ویژه نامه هنرستان فنی شهید بهشتی تهران شماره 2 تابستان 1386
